بررسی معاملات ZTE با شرکت مخابرات ایران

طی ماه‌های مارس و آوریل (اسفند و فروردین) اخباری مبنی بر فروش تجهیزات ZTE در بازار ایران منتشر شد. این در حالی بود که فروش این محصولات به بازار ایران از سوی آمریکا ممنوع شده بود. رویترز اعلام کرده بود که شرکت چینی ZTE برای فروش محصولات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تعدادی از شرکت‌های فناوری آمریکایی به شرکت مخابرات ایران قراردادهایی به امضا رسانده و ‌میلیون‌ها دلار معامله کرده است. رویترز خبر داده بود که شرکت ZTE برای ارسال ‌میلیون‌ها دلار سخت‌افزار و نرم‌افزار تولید شماری از مشهورترین شرکت‌های فناوری آمریکا به شرکت مخابرات ایران (تی‌سی‌آی) قراردادهایی امضا کرده است. تی‌سی‌آی بزرگ‌ترین شرکت مخابرات ایران است. یکی از مقامات وزارت بازرگانی آمریکا می‌گوید در پی‌گیری این تحقیق و تفحص خیلی فعال بوده‌ایم و متصدیان تحقیق با نمایندگان ZTE نیز دیدار کرده‌اند. پیش از این نیز وزارت بازرگانی آمریکا شرکت ام‌تی‌ان _ شرکت مخابراتی آفریقای جنوبی _ را برای تحریم‌های احتمالی در فهرست تحقیق و تفحص خود قرار داده بود. شرکت ZTE که یکی از فراهم‌سازان راهکارهای شبکه و تجهیزات مخابراتی در جهان است توسط شرکت مشاوره‌ای فراست و سولیوان، سازنده سال تجهیزات LTE در سال ۲۰۱۱ اعلام شد. ZTE یکی از آن چند ده شرکت مهم دنیاست که برخی فناوری‌های پیشرفته مخابراتی و ارتباطی را برای کشورهای درحال توسعه یا کمتر توسعه‌یافته دست‌یافتنی و سهل‌الوصول کرده است. البته این وضعیت نه ناشی از هرگونه خیرخواهی مشرق‌زمینی، یا انسان‌دوستانه، بلکه ناشی از شناخت بهتری است که مدیران و بازاریاب‌های شرکت‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات مستقر در خاور دور از جمله دست‌اندرکاران شرکت ZTE از نیازها، تصورات و بضاعت مالی کشورها و ملل درحال توسعه دارند. آنان این بازارهای دست‌نخورده را خوب می‌شناسند. می‌دانند که مشکل اصلی مشتریان این بازارها نداشتن نقدینگی کافی است و همین واقعیت ساده موجب شده که شرکت‌های نامدار غربی از حضور پررنگ در چنین بازارهایی صرف‌نظر کنند. این شرکت که 57‌درصد آن متعلق به دولت بوده و زیر نظر ارتش چین فعالیت می‌کند، تاکنون در کشورهایی مانند عراق، هند، ایران، ازبکستان، مجارستان، بنگلادش، قبرس، تایلند، روسیه، پاکستان، مصر، کنیا، ویتنام، کنگو و زامبیا سرمایه‌گذاری کرده یا به فروش تجهیزات پرداخته است. شرکت ZTE یکی از شرکای مهم حوزه زیرساخت ایران بوده که در زمینه تجهیزات شبکه به‌خصوص اینترنت همانند مودم فعالیت می‌کند. با توجه به اینکه فروش محصولات آمریکا به ایران ممنوع بوده، چنانچه ZTE این ممنوعیت را نقض کرده باشد ملزم به پرداخت جریمه به میزان دوبرابر ارزش تجهیزات فروخته‌شده خواهد شد.
شرکت‌ها باید فاکتورهای فروش را ارایه دهند
به گفته آگاهان، برای برخی از شرکت‌های آمریکایی احضاریه فرستاده شده است تا اطلاعات‌شان راجع به معامله با ZTE و شرکت بازرگانی ایت‌استار پکن را ارسال کنند. شرکت ایت‌استار نیز طرف معامله با ایران بوده است و طبق اسناد قراردادها همین شرکت شماری از تجهیزات طرف ثالث را فراهم کرده است. شرکت ایت‌استار ظاهرا طرف معامله با ایران بوده و در ماه مارس (اسفند 1390) احضاریه‌ای برای یک شرکت آمریکایی ارسال شده تا اسناد مربوط به فروش تجهیزات به ZTE را ارایه کند. این درحالی است که سخنگوی شرکت که در شهر شنژن چین مستقر است از اظهارنظر در این‌باره خودداری کرده است.
فرآورده‌سازان ایالات متحده که مایکروسافت، آی‌بی‌ام، هیولت- پاکارد، اوراکل و دل از جمله‌ آنها هستند در مورد عقد چنین قراردادهایی با ایران اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند. مقامات وزارت بازرگانی آمریکا نیز می‌گویند در مورد دست داشتن شرکت‌های آمریکایی در این معاملات هیچ شواهدی وجود ندارد. شرکت‌های آمریکایی مذکور از اظهارنظر راجع به این تحقیق و تفحص خودداری کرده‌اند یا به درخواست‌های اظهارنظر در این‌باره پاسخ نداده‌اند. به گزارش رویترز به گفته‌ یکی از آگاهان در ماه مارس احضاریه‌ای برای یک شرکت آمریکایی ارسال شده است تا اسناد مربوط به فروش تجهیزات به ZTE (اسناد معامله با تمام دفاتر این شرکت در ایالات متحده، هنگ‌کنگ، چین و ایران) و ایت‌استار (در هنگ‌کنگ یا چین) را ارایه دهند. نماینده‌ ایت‌استار هم در دسترس نبود تا در این‌باره اظهارنظر کند. ایالات‌متحده مدت‌های مدیدی است که فروش فناوری‌های ساخت آمریکا به ایران را ممنوع کرده است. به گفته‌ مقامات وزارت بازرگانی آمریکا، چنانچه ZTE این ممنوعیت را زیر پا گذاشته باشد به انواع مجازات‌ها ممکن است محکوم شود که پرداخت جریمه به میزان دوبرابر ارزش تجهیزات فروخته‌شده از جمله آنهاست. وزارت بازرگانی آمریکا در گذشته نیز شرکت‌های خارجی را بابت نقض تحریم‌های ایالات متحده جریمه کرده است. برای مثال شاخه اریکسون در پاناما پذیرفته است بابت زیرپاگذاشتن تحریم‌های صادراتی ایالات متحده برای کوبا طی سال‌های 2004 تا 2007، مبلغ 75/1‌میلیون‌دلار بپردازد. اریکسون بزرگ‌ترین سازنده تجهیزات شبکه تلفن سیار در جهان است. مقامات آمریکا پیش‌بینی کرده‌اند که تحقیق و تفحص راجع به ZTE چند ماه طول بکشد. رویترز در 22 مارس گزارش داده بود که ZTE در چارچوب قراردادی به ارزش 6/98‌میلیون دلار که دسامبر 2010 با تی‌سی‌آی امضا کرد نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای آمریکایی متعددی را به این شرکت فروخته است. این محصولات در فهرست قطعات ZTE به تاریخ ژوییه 2011 درج شده است و شامل چاپگرها و قطعات رایانه‌ای شرکت اچ پی، نرم‌افزار ویندوز مایکروسافت، سوییچ‌های سیسکو، نمایشگرهای صفحه تخت دل، پایگاه ‌داده‌ای اوراکل و ویروس‌کش‌های سیمانتک می‌شود. سخنگوی ZTE در همان زمان گفته بود که تجارت با ایران را کاهش خواهد داد و ZTE طی بیانیه‌ای که بعدتر منتشر کرد خبر داد تجارت با مشتریان موجود خود در ایران را محدود خواهد کرد و به دنبال مشتریان جدید نخواهد رفت.
رویترز همچنین در ماه آوریل گزارش داده بود که ZTE در ژوئن 2011نیز قرارداد بسته بود تا ‌میلیون‌ها دلار تجهیزات دیگر آمریکایی و از جمله رایانه‌های خدمات‌دهنده‌ آی‌بی‌ام به شرکت آریاسل بدهد که یکی از اعضای کنسرسیوم کنترل‌کننده‌ تی‌سی‌آی است. این تجهیزات بخشی از قرارداد هشت‌میلیون یورویی تامین تجهیزات است. سخنگوی ZTE هم در پاسخ می‌گوید پس از آنکه فهمیدیم تامین برخی تجهیزات تحریمی ایالات متحده جزو قرارداد است آن را فسخ کردیم. شماری از شرکت‌های ایالات متحده، شراکت‌هایی با ZTE دارند اما می‌گویند محصولات‌شان نباید به کشورهای تحت تحریم ارسال شود.