«سعید امامی» رئیس کمیسیون نرم افزار نصر کشور ، درباره پیشینه «نماتن» توضیح داد: «نماتن مخفف نظام مهندسی و استانداردهای تولید و توسعه نرمافزار است. تاریخ تهیه نماتن به اواخر سال 1379 یا اوایل سال 1380 یعنی به بیش از 20 سال قبل باز می‌گردد و متأسفانه به دلیل عدم بازبینی مرتب آن، نگارش قبلی نماتن کاربرد و اثربخشی خود را کاملاً از دست داده است؛ اما چرا این دوره 20 ساله در این صنعت این قدر اهمیت دارد؟ چون عمر کامپیوتر هنوز به 70 سال نمی‌رسد، اما در همین مدت رشد فناوری اطلاعات موجب افزایش دانش بشر به‌اندازه چندین برابر آن، در مقایسه با 20 قرن قبل شده است. سرعت و شتاب رشد فناوری اطلاعات در جهان و خصوصاً تدوین و ارائه انواع استانداردها و ابزارهای مهندسی نرمافزار آنقدر زیاد است که ما نیاز داشتیم تا هر 2 یا چند سال یک‌بار نگارش قبلی نماتن را مورد بازنگری انجام می‌دادیم و به‌مرور این بازنگری‌ها را به بازه‌های زمانی یک سال و حتی کمتر از آن می‌رساندیم؛ لذا این نماتن که 20 سال پیش تهیه شده است دیگر کاربردی نبوده و تاریخ مصرف آن به سر آمده است».
توجه به استانداردهای بین‌المللی
امامی با طرح این پرسش که آیا صنعت نرمافزار به بازبینی و تهیه نگارش جدید نماتن نیاز داشت؛ پاسخ آن را مثبت دانست و گفت: «با توجه به وقوع تغییرات و رشد بسیار زیاد علم و دانش؛ و تدوین و تولید انواع متدولوژی‌ها و ابزارهای جدید که در این بازه 20 ساله در بحث مهندسی نرمافزار در دنیا رخ داده است، دیگر نگارش قبلی «نماتن» که با نگاهی امروزی با نگاه «نظام مهندسی نرمافزار» و با هدف «توسعه صنعت نرمافزار» در کشور عزیزمان ایران تدوین شده بود، کارا نبود؛ در حقیقت بیست سال پیش در ایران درسی با نام مهندسی نرمافزار وجود نداشت، در جهان و به طبع آن در ایران تدوین انواع استانداردها، متدولوژی‌ها و ابزارهای مهندسی نرمافزار در ابتدای راه بودند و بومی‌سازی هم نشده بودند و کارفرماها، خصوصاً کارفرماهای دولتی در روش انتخاب و عقد قراردادهای نرم‌افزاری با مشکلات زیادی مواجه بودند، ازاین‌رو نگارش قبلی نماتن با هدف بومی‌سازی و مستند کردن استانداردها آغاز شد؛ اما در حال حاضر استانداردها و متدولوژی‌های زیادی در سطح بین‌المللی وجود دارد. در آن دوره استاندارد مدیریت پروژه «PMBOK» وجود نداشت و سندی برای مدیرت پروژه تولید محصولات نرم‌افزاری در دسترس نبود، اما اکنون دیگر نیازی به نوشتن چنین استانداردی نیست و در پروژه‌های نرم‌افزاری می‌توان به استانداردهای موجود استناد کرد؛ پس نگارش جدید نماتن باید از یک‌سو ساده‌تر شود و از طرف دیگر باید بتواند به‌عنوان یک مرجع دانشی همواره خود را به‌روز نگاه داشته و با استانداردهای موجود روز مطابقت داده شود».
او در همین ارتباط گفت: «درگذشته متدولوژی مطرح برای تولید نرمافزار متدولوژی SSADM بود، بعداً متدولوژی شی‌گرا (Object Oriented) مطرح شد و در چند سال گذشته متدولوژی‌های چابک به‌شدت مطرح شدند و متدولوژی‌های جدیدتر هم در راه هستند؛ لذا دیگر نمی‌توان یک استاندارد یا یک متدولوژی یا یک سری ابزار تولید نرمافزار ثابت و مشخص را به مشتریان تحمیل کرد. در حال حاضر صنعت نرمافزار، مشتریان با متدولوژی‌ها و راهکارهای متفاوتی مواجه هستند لذا این مشتری است که حق انتخاب دارد که با کدام استاندارد و متدولوژی موردنیاز و مدنظر، تولید و پیاده‌سازی راه‌حل نرمافزار خود را خریداری کرده یا پیاده‌سازی کند. پس نگارش جدید نماتن باید بتواند به‌عنوان یک مرجع استاندارد ولی بومی‌شده برای کشور ایران، انواع این استانداردها و متدولوژی‌های بین‌المللی را معرفی کرده و صرفاً به تشریح تفاوت‌ها و اثربخشی آنان بپردازد تا بر آن اساس شرکت‌های مشاور، مجری یا کارفرما، بتوانند با چشم باز به انتخاب این‌گونه استانداردها و متدولوژی‌ها در پروژه‌های نرم‌افزاری بپردازند. لذا در این نگارش جدید، براساس این حق انتخاب، هزینه و زمان پروژه می‌تواند کم یا زیاد شود.».
«نماتصنا» جایگزین «نماتن» شود
رئیس کمیسیون نرم افزار نصر کشور اظهار کرد: «اکنون ما دارای نگارش‌های قدیمی نماتن‌های 1، 2 و 3 هستیم. در حال حاضر نگارش دوم نماتن در حال تدوین است، نه نماتن 2. با توجه به این تغییر نگارش، بنده با خود می‌اندیشیدم که درگذشته این عنوان (نماتن) براساس دانش و استانداردهای آن دوره برگزیده شده بود، اما شاید بد نباشد که عنوان «نماتن» نیز به هنگام تدوین نگارش دوم آن تغییر داده شود. لذا چون در تدوین این نگارش دیگر تنها بحث تولید نرمافزار مطرح نیست بلکه باید متدولوژی‌های پیاده‌سازی و جاری‌سازی هم موردتوجه قرار گیرد، در جلسه کارگروه بازنگری نماتن پیشنهاد دادم تا به‌جای نظام مهندسی و استاندارد تولید و توسعه نرمافزار (نماتن)، از عنوان دیگری استفاده شود. مثلاً می‌توان عنوان «نظام مهندسی و استاندارد توسعه صنعت نرمافزار ایران» را بکار برد، یعنی به‌جای نماتن از اصطلاح «نماتصنا» استفاده کرد».
امامی ادامه داد: «مشکل دوم و مهم دیگر که ما در 20 سال اخیر به آن توجه نداشتیم، مشکل قراردادهای نرم‌افزاری است. به هر صورت در این مدت قراردادها منعقد شده و براساس استانداردهای صنعت نرمافزار، پروژه‌های IT هم پیش رفته است؛ اما همواره مشکلاتی در متن قرارداد، از منظر تفاوت بین قرارداد لایسنس با پیاده‌سازی و فرق متدولوژی تولید با متدولوژی پیاده‌سازی وجود داشته است. البته مشاوران و شرکت‌های مجری و کارفرمایان این ابهام‌ها را به شکل موردی و به روشی حل کرده‌اند؛ اما باید در نگارش جدیدی که برای نماتن تدوین می‌شود، فضا را برای تسهیل‌گری هر دو طرف یعنی هم توسعه صنعت نرمافزار و هم افزایش بلوغ مشتریان یا کارفرمایان مهیا کرد تا در حقیقت هم به انتخاب درست شرکت مجری و هم به عقد قراردادهای درست کمک شود».
او با اظهار اینکه نگارش جدید نماتن بنا ندارد و نباید که محدودیت جدیدی برای قراردادهای شرکت‌های نرم‌افزاری ایجاد کند، گفت: «مثلاً در زمان تدوین فرایند اخذ مجوز افتا، این موضوع مهم با هدف توسعه صنعت نرمافزار مطرح شد، بدون آنکه امکانات آن مهیا شده باشد و درنهایت موجب شد کارفرمایان انتظارات بالاتری را از شرکت‌های نرم‌افزاری طلب کرده ولی هزینه‌های آن را پرداخت نکنند و اظهار کنند چون استاندارد این موضوع را مطرح کرده است و شما آن را انجام نداده‌اید، هزینه‌ای پرداخت نمی‌شود. لذا با مشارکت جدی شرکت‌های نرم‌افزاری، نگارش جدید نماتن باید در جهت توسعه بازار صنعت نرمافزار تدوین شود».
امامی افزود: «در همین‌جا یک نکته بسیار مهم وجود دارد؛ نگارش قدیم نماتن با نگاه «تولید» تهیه شده و سخنی از پیاده‌سازی یا پشتیبانی، جاری‌سازی یا متدولوژی‌های مختلف و بحث‌های روز مهندسی نرمافزار به میان نیاورده است؛ اکنون دیگر نباید نگاه صرفاً تولید نرم افزار باشد، بلکه علاوه بر در نظر گرفتن همه موارد پیشین، چون درگذشته نگاه به تولید بوده است و بیشتر به محصولات به سفارش مشتری و پروژه‌هایی که توسط شرکت‌های بزرگ و کارفرمایان دولتی به شرکت‌های نرم‌افزاری ابلاغ می‌شده است؛ بلکه با توجه به آئین‌نامه مناقصات، قراردادهای همسان و موارد بسیار دیگری که با توسعه مباحث مهندسی نرمافزار پیش‌آمده است، باید به همه این موارد توجه شود».
