سونیتا سراب‌پور- اما دریافت این سرویس نیاز به صبری عظیم و پشتکاری فراوان دارد. اگر از مراحل پیدا کردن یک سرویس‌دهنده مناسب در منطقه زندگی‌تان و هفت‌خوان ثبت‌نام این سرویس فاکتور بگیرید، بالا بودن قیمت این سرویس در مقابل سرعت و کیفیت پایین آن، یکی از مشکلاتی خواهد بود که همیشه باید با آن کنار بیایید. در برابر انتقاد کاربران نسبت به بالا بودن قیمت این سرویس کم کیفیت، مسوولان وزارت ارتباطات نه‌تنها قیمت سرویس اینترنت در کشور را پایین نمی‌دانند، بلکه براین باورند که در مقایسه با کشورهای منطقه این سرویس با قیمتی کاملا مناسب در اختیار کاربران قرار گرفته است. در آخرین اظهار نظر نیز، رضا‌تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، گفته است که از نظر سرعت و قیمت، اینترنت ایران جایگاه به نسبت مناسبی دارد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکنون برنامه های مختلفی را برای سروسامان دادن به بازار اینترنت کشور ارائه داده است. برنامه‌هایی که هیچ کدام باعث پیشرفتی در حوزه ارائه اینترنت پرسرعت در کشور نشده است. برای بررسی بهتر وضعیت توسعه اینترنت در کشور پس از ماه‌ها نامه نگاری با بازیگران اصلی این بازار توانستیم میزگردی با حضور نمایندگانی از شرکت مخابرات، شرکت‌های ندا، سازمان تنظیم مقررات و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای برگزار کنیم. در این میزگرد، علیرضا اصغریان، مدیرکل دفتر نظارت برسرویس‌های فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، حسن رضوانی، معاون نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات، محمدحسن شانه‌ساززاده، رییس هیات مدیره شرکت شاتل و عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی استان تهران و داوود زارعیان مدیر روابط عمومی شرکت مخابرات ایران حضور داشتند. بخش اول این میزگرد درباره قیمت و تعرفه‌گذاری سرویس اینترنت در کشور است.
بهتر است اولین سوال را با بحث مورد توجه کاربران اینترنت، یعنی، قیمت اینترنت شروع کنیم. بسیاری از کارشناسان معتقدند قیمتگذاری در این بخش براساس جنبه‌‌های اقتصادی کشور نیست. اما در مقابل مسوولان وزارت ارتباطات اعلام می‌کنند که قیمت اینترنت در کشور، در مقایسه با کشورهای دیگر نه تنها گران نیست که ارزان هم هست. نظر شما به عنوان رگولاتور این حوزه و نهادی که کار قیمتگذاری در این بخش را انجام می‌دهد چیست؟
اصغریان: وقتی می‌گوییم قیمت اینترنت ایران در مقایسه با سایر کشورها بسیار بالا است، باید به صورت مشخص و شفاف بیان شود که این کشورها چه کشورهایی هستند و این میزان تفاوت تا چه حد است؟
رضوانی: وزارت ارتباطات تمام تلاش خود را برای کاهش همین قیمت حداقلی، کرده است. برای کاهش بیشتر باید بازار رقابتی شود
در حال‌حاضر بسیاری از شرکت‌های اینترنتی بر این باور هستند که قیمت این سرویس در کشور بسیار ارزان است و باید گران شود، چرا که تعرفه فعلی برایشان صرفه‌اقتصادی ندارد و آنها نمی‌توانند از پس هزینه‌هایشان برآیند. در مقابل این درخواست، اما رسانه‌ها خبرهای گوناگونی در خصوصی گران بودن سرویس اینترنت منتشر می‌کنند.
به اعتقاد من، عدم انجام یک مقایسه درست باعث انتشار چنین خبرهای نادرستی می‌شود. برای مثال برخی سرویس‌های‌خاص کشورهای دیگر را با سرویس‌های عمومی ما و بالعکس بررسی می‌کنند و به چنین نتایجی می‌رسند. اگر شما به سایت‌های اپراتورهای خارجی مانند تی‌سی‌نت، تله‌کام و... مراجعه کنید، خواهید دید که ارائه یک سرویس مشابه در کشور ما با سایر کشورها چندان تفاوت قیمتی ندارد.
با این توضیحات یعنی دیگر کاهش قیمت جزو اولویت‌های وزارت ارتباطات نخواهد بود؟
زارعیان: فرهنگ و رویکرد دولت این شرایط را به وجود آورده که مردم نباید برای خدمات اساسی از جمله خدمات حوزه ارتباطات هزینه زیادی پرداخت کنند
اصغریان: ازسال 86 تاکنون، تخفیف‌های زیادی داده شده است. با اجرای مصوبه 86 در خصوص کاهش قیمت اینترنت، تعرفه این سرویس نسبت به سال گذشته یعنی 85 تقریبا 50 درصد ارزان‌تر شد. علاوه بر این نیز دو تخفیف 20 درصدی روی پهنای باند را داشتیم. (به این صورت که اگر شرکت‌های اینترنتی به کاربران نهایی خود تخفیف در ارائه سرویس بدهند، تا 40 درصد می‌توانند تخفیف پهنای باند دریافت کنند.)
طی بررسی‌‌هایی که انجام دادیم 35 درصد از هزینه شرکت‌ها صرف پهنای‌باند و موارد مرتبط با آن می‌شود. 65 درصد باقیمانده نیز هزینه‌هایی است که خود شرکت‌ها باید آن را مدیریت کنند. به اعتقاد من شرکت‌های فعال در این بخش با ایجاد یک برج آی‌تی و متمرکز شدن در یک مرکز می‌توانند هزینه‌های اجاره محل، نگهداری، کابل‌کشی و... خود را به شدت کاهش دهند.
شما صحبت از برنامه‌های مختلف وزارت ارتباطات برای کاهش قیمت اینترنت می‌کنید، اما وقتی این برنامه‌ها در عمل تاثیری روی کاهش قیمت سرویس کاربر نهایی ندارد، نباید وزارتخانه و سازمان‌های زیرمجموعه آن به فکر تغییر برنامه‌های خود باشند؟
اصغریان: من از شما سوالی می‌پرسم، طی سال‌های 85 و 86، یک سرویس اینترنت پرسرعت 128kbp با چه قیمتی به کاربران ارائه می‌شد و در حال حاضر این سرویس با چه قیمتی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد؟ فکر می‌کنم آقای شانه‌ساززاده بتوانند در این زمینه پاسخگو باشند.
شانه‌ساززاده: قیمت اینترنت طی پنج یا شش سال گذشته هیچ تغییری نکرده است و این در حالی است که هزینه‌های شرکت‌ها از نیروی کار گرفته تا تهیه تجهیزاتشان با افزایش هزینه روبه‌رو بوده است. قیمت پهنای باند شرکت‌ها دو بار با کاهش 20 درصدی روبه‌رو شد که البته برای دریافت بخش دوم این کاهش 20 درصدی با سازمان تنظیم مقررات دچار مشکل هستیم. اما اگر فرض کنیم که شرکت‌ها از این 40 درصد کاهش قیمت پهنای باند استفاده کرده‌اند، در بخش هزینه 35 درصد پهنای باندشان، با 13 درصد کاهش هزینه روبه‌رو بوده‌اند اما در بخش دیگر هزینه‌هایشان یعنی همان65 درصد، این گروه با افزایش چند برابری هزینه‌ها روبه‌رو شده‌اند. با توجه به این شرایط، شرکت‌های ندا، قیمت اینترنت را ثابت نگه داشته‌اند. به اعتقاد من این ثبات قیمت یعنی ارزان کردن اینترنت در کشور.
درست است که طی چند سال گذشته قیمت اینترنت ثابت نگه داشته شده است اما طی این مدت ذائقه و نیاز کاربران تغییر کرده است. در حال حاضر اینترنت با سرعت 128kbp نیاز کاربران را برطرف نمی‌کند و اگر آنها بخواهند سرعت بیشتری دریافت کنند با محدودیت همراه خواهند شد.
اصغریان: بگذارید این سوال شما را هم با سوال پاسخگو باشم. در حال حاضر قیمت یک سرویس اینترنت پرسرعت 128kbp چقدر است؟
بین شرکت‌های مختلف متفاوت است اما قیمت این سرویس چیزی در حدود 12 هزار تومان است؟
اصغریان: شرکت‌های اینترنتی بر این باور هستند که قیمت‌ها باید گران شود، چرا که تعرفه فعلی برایشان صرفه‌اقتصادی ندارد
اصغریان: پرداخت ماهانه 12 هزار تومان به نظر شما زیاد است. همین قیمت را شما با کشورهای همسایه مقایسه کنید ببینید ما گران می‌فروشیم یا آنها.
در کشورهای دیگر در حالی برای یک سرویس اینترنت پرسرعت 40 یا 50 دلار دریافت می‌شود که کاربران به سرعتی بین 2 تا 4 مگابیتی دسترسی دارند. اما ما هنوز روی سرعت اینترنت استاندارد کشور خودمان یعنی 128kbp مانده‌ایم. سرعتی که شاید در کشورهایی مانند ترکیه به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.
اصغریان: اینترنت با سرعت 128، مبنای اینترنت پرسرعت در کشور درنظرگرفته شده است. یعنی بسیاری از کاربران می‌توانند با ارائه مدارک مستند، بر اساس نیازشان سرویس مورد نظر خودشان را دریافت کنند. اما در خصوص قیمت اینترنت، باید به راهکارهای مدیریت قیمت توجه شود. در واقع ما باید روی بحث مدیریت قیمت و بازار کار کنیم نه اینکه مدام بگوییم اینترنت ایران در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار گران است. کشور ما شرایط اقتصادی، زیرساختی خاص خودش را دارد.
اما اگر قیمت سرویس اینترنت را با توجه به شرایط اقتصادی جامعه امروزی ایران، مورد بررسی قرار دهیم بازهم این سرویس در سبد خرید خانواده ایرانی جایی ندارد.
اصغریان: به نظر شما اگر دولت اینترنت را رایگان کند خوب است؟ اگر دولت این کار را هم انجام دهد تنها 35 درصد کل هزینه‌های شرکت‌های ندا از بین می‌رود. با 65 درصد هزینه باقیمانده این شرکت‌ها چه باید کرد؟ راه دیگری هم وجود دارد و آن اینکه، دولت ارائه کلی سرویس اینترنت را در دست خودش بگیرد و به مردم هم رایگان ارائه کند. اما هیچکدام از این کارها، کمکی به تغییر قیمت نمی‌کند. باید به راهکارهای مدیریت قیمت توجه شود. این بازار یک تمدید مدیریتی می‌خواهد.
شرکت مخابرات به عنوان یکی دیگر از بازیگران اصلی بازار اینترنت آیا اعتقادی به گران بودن سرویس اینترنت در کشور دارد؟
زارعیان: به اعتقاد من اینترنت در ایران گران نیست. هزینه‌ای که مردم ایران بابت سرویس‌های ارتباطاتی می‌پردازند به نسبت همه دنیا پایین است. اما چرا این تصور وجود دارد که قیمت این سرویس در کشور بالا است. فکرمی‌کنم رویکردهای دولتی درسال‌های گذشته، مردم رابه این سمت کشانده که باید در استفاده از خدمات بخش‌های اساسی مورد نیازشان، هزینه‌ای پرداخت نکنند اما در مقابل در یک بخش غیراساسی هزینه‌های بالایی را متقبل شوند. به‌عنوان مثال هر خانواده ایرانی ماهانه بین 20 تا 30 هزارتومان پول بابت تنقلاتی نظیر چیپس، پفک و آدامس پرداخت می‌کند یا حاضر هستند برای یک گوشی تلفن‌همراه چیزی در حدود 1 میلیون تومان هزینه کنند، اما اگرهمین خانواده بخواهد ماهانه 10 هزار تومان برای سرویس اینترنت منزلش هزینه کند به او شوک وارد شده واعتراض می‌کند. از طرفی دیگر اگر در جامعه‌ای مردم هزینه خدمتی را پرداخت نکنند، آن جامعه رشد نخواهد کرد. یکی ازدلایل اصلی عدم توسعه اینترنت درایران، این است که نه مردم برای رشد این سرویس هزینه پرداخت می‌کنند و نه دولت.
در صورتی اینترنت با سرعت 128kbp برای کاربران گران به نظر نخواهد رسید که با حداقل کیفیت ارایه شود. وقتی یک کاربر برای سرویس اینترنتی پول می‌دهد که مدام در حال قطع و وصل است و از کیفیت خوبی هم برخوردار نیست، بنابراین رغبتی به هزینه مجدد در این بخش از خود نشان نمی‌دهد.
زارعیان: به نظرمن بحث این نیست. اگر به مردم اینترنت با سرعت بالا هم ارائه کنیم که برای دریافت آن ملزم به پرداخت ماهانه 10 هزار تومان باشند، باز هم معتقدند که این سرویس گران است. این هم تقصیر مردم نیست، مشکل به فرهنگ و رویکرد دولت بازمی‌گردد که این شرایط را به وجود آورده که مردم نباید برای خدمات اساسی از جمله خدمات حوزه ارتباطات هزینه‌ای پرداخت کنند. من هم به سرعت پایین و کیفیت اینترنت ایراد می‌گیرم اما تازمانی که مردم هزینه‌های واقعی را نپردازند، اینترنت درایران توسعه پیدا نخواهد کرد.
شانه‌ساز زاده: قیمت اینترنت طی سال‌های اخیر تغییری نکرده و این در حالی است که هزینه شرکت‌ها از نیروی کار گرفته تا تهیه تجهیزاتشان با افزایش هزینه روبه‌روبوده است
وقتی محدودیت‌هایی برای افزایش سرعت اینترنت در کشور وجود دارد، هرچقدرهم مردم در این بخش هزینه کنند بازهم به مشکل بر می‌خورند، به نظرتان این‌گونه نیست؟
زارعیان: من فکر می‌کنم محدودیت سرعت در ایران یک محدودیت قانونی است. محدودیت عملی نیست. ما در ایران می‌گوییم که محدودیت 128kbp وجود دارد، اما در واقع کاربران زیادی هستند که با ارائه مدارک خاص، اینترنت با سرعت بالای 128kbp دریافت می‌کنند. حتی در تبلیغات اینترنت پرسرعت در کشور به صورت علنی ارائه سرویس با سرعت 512 دیده می‌شود.
اصغریان: نکته دیگری هم در این زمینه وجود دارد و آن اینکه برخی کاربران تنها از سرویس اینترنت استفاده می‌کنند که فقط اینترنت داشته باشند. یعنی هیچ استفاده خاصی از سرویس خود ندارد. تنها روزانه یا هفتگی میلی چک می‌کند یا در نهایت یک وبگردی انجام می‌دهد. در واقع در این زمینه جای محتوا، سرگرمی و... نیز خالی است. همین امر باعث می‌شود که استفاده از اینترنت و هزینه در آن برای کاربران چندان جالب نباشد.
شانه‌ساززاده: در اینجا توجه به تعریف اینترنت هم بسیار مهم است. هنگام مقایسه وضعیت اینترنت ما با کشورهای دیگر، باید کشورهایی مانند آمریکا، کانادا و اروپا را کنار بگذاریم و مقایسه بین کشورهای همسایه و منطقه باشد. اما در پاسخ به سوال آقای اصغریان که می‌فرمایند اگر زیرساخت پهنای باند را به صورت مجانی به شرکت‌ها ارائه کند، این گروه تنها می‌توانند 35 درصد از هزینه‌های خود را کاهش دهند و 65 درصد دیگر باقی می‌ماند باید بگویم که، اگر ما می‌توانستیم یک تعامل خوب با شرکت مخابرات ایران داشته باشیم قطعا اینترنت کشور با توسعه خوبی همراه بود. اما ریشه تمام توسعه ضعیف در این بخش به جنگی مربوط می‌شود که تقریبا 9 سال است بین شرکت‌های ندا و شرکت مخابرات ایران وجود دارد. ما از مخابرات می‌خواهیم که امکانات لازم برای توسعه خدماتمان را در نقاط مختلف کشور ارائه کند، اما متاسفانه گاهی در این رابطه همکاری لازم صورت نمی‌گیرد. اگر این مشکل حل می‌شد و با افزایش واگذاری پورت اینترنت پرسرعت، تعداد کاربران فراتر از 8 یا 9 میلیون برود، هم هزینه‌های سربار شرکت زیرساخت سرشکن می‌شد، هم آن هزینه 65 درصدی کاهش پیدا می‌کرد. تعداد کم مشترکان، علت اصلی عدم توسعه اینترنت در کشور است.
رضوانی: به اعتقاد من نیز قیمت اینترنت در کشور بالا نیست. با همه اینها وزارت ارتباطات تمام تلاش خود را برای کاهش همین قیمت حداقلی، کرده است. به اعتقاد من اگر سازمان تنظیم مقررات بتواند یک حداقل‌های رقابتی، در این بازار ایجاد کند، در نهایت این شرایط رقابتی روی قیمت نهایی مشترکان اینترنت پرسرعت در کشور تاثیر گذار خواهد بود. قیمت‌ها باید بالا و پایین شود، رقابت شکل بگیرد تا کیفیت افزایش و قیمت کاهش پیدا کند.
اما زمانی که کاربران از اینترنتDail up استفاده می‌کردند، قیمت یک کارت اینترنتی همپای قیمت یک سرویس اینترنت پرسرعت با سرعت 1 مگابیتی حال حاضر بود. اما باز شدن بازار برای ورود تکنولوژی ADSL و همین‌طور اجازه ورود بخش خصوصی به این بازار، باعث شد که قیمت سرویس Dail up در کشور به شدت کاهش پیدا کند. با گذشت چند سال از این اتفاق‌ها، اما قیمت‌ها در این بخش ثابت و در نتیجه نیز تعداد کاربران به یک میزان باقی مانده است. در واقع طی این چندسال شاهد توسعه در بازار اینترنت نبوده‌ایم.
رضوانی: در بازار Dail up هم شاید دیگر نیاز به نرخ‌گذاری مجدد نبود، یعنی اگر بازار سرویس اینترنت پرسرعت هم به شرایط آن بازار برسد، قیمت این سرویس را خود بازار تعیین می‌کند. برای جلوگیری از دامپینگ نیز مقرراتی گذاشته می‌شود. اما قانونگذار دیگر وارد جزئیات نمی‌شود و قیمت تعیین نمی‌کند.
اگر قیمتگذاری و تعرفه گذاری در این بخش را به شرکت مخابرات و شرکت‌های ندا واگذار کنید و تنها سازمان تنظیم، نظاره‌گر بازار باشد، قیمت اینترنت در کشور کاهش پیدا می‌کند؟
رضوانی: لازمه این کار این است که بازار رقابتی شکل بگیرد.
بسیاری از شرکت‌های ندا معتقدند که اگر سازمان تنظیم مقررات وارد قیمتگذاری بازار اینترنت نشود رقابت شکل خواهد گرفت.
رضوانی: ایجاد رقابت در بازار اینترنت شرایط خاص خودش را دارد. در حال حاضر با توجه به رابطه بین شرکت‌های ندا و مخابرات، ما شرایط را رقابتی نمی‌بینیم.
اصغریان: البته بین شرکت‌های ندا و مخابرات رقابت وجود دارد اما این رقابت هنوز به آن بلوغ لازم نرسیده است. رویکرد رگولاتوری روان‌کاوی و کاهش مقررات است. به اعتقاد من در حال حاضر بحث این نیست که سازمان وارد تعرفه‌گذاری بشود یا نشود، بلکه بازار باید به یک نقطه بلوغ و سلامتی برسد تا آن را آزاد گذاشت.
پیش‌نیازهای اصلی برای رسیدن به نقطه بلوغ در بازار اینترنت پرسرعت کشور چیست؟
اصغریان: در حال حاضر این پیش‌نیازها دقیقا در حال رخ دادن است. در یک برهه زمانی تعرفه‌گذاری وجود نداشت. اگر به تاریخ مصوبه 49 نگاهی بیندازید، می‌بینید که قبل از شکل‌گیری رگولاتوری نهادی وارد تعرفه‌گذاری نشده بود و ما تعرفه‌گذاری رابه عنوان شرایط رقابتی بازار در نظر گرفتیم. حدود 5 سال پیش که کار تعرفه‌گذاری انجام شد (یعنی درسال 85)، ما 250 هزار پورت منصوبه اینترنت پرسرعت و 18 هزار پورت فعال داشتیم. به نظر شما وارد شدن به چنین بازاری و انجام تعرفه‌گذاری، در نظر گرفتن قوانین سفت و سخت برای رگولاتوری معنی داشت؟ به هیچ وجه. تنها کاری که ما کردیم ارائه پروانه به شرکت‌های ندا بود. بعد از این کارها آرام آرام بازار توسعه پیدا کرد و تعداد پورت‌های واگذاری به حدود یک میلیون پورت رسید و در ادامه نیز شرکت مخابرات وارد این بازار شد و یک سری از معادلات بازار تغییر پیدا کرد. این اتفاقات بازار را شکل داد و بحث‌های جدیدی در خصوص تعرفه‌گذاری، مقررات جدید و وضع آیین‌نامه‌های تعاملی به میان آمد.
این زمان سپری شده و اتفاقاتی که به آن اشاره کردید، تغییری در پیشرفت توسعه اینترنت پرسرعت در کشور ایجاد کرده است؟
اصغریان: تا پایان خرداد ماه سال‌جاری، ما 3 میلیون و 700 هزار پورت منصوبه و 2 میلیون و 200 هزار پورت دایری اینترنت پرسرعت خواهیم داشت. هنوز فاصله زیادی بین پورت‌های دایری و منصوبه وجود دارد. این فاصله هم به دلیل به نتیجه نرسیدن سرمایه‌هایی است که در این بخش شده است. اما برای رسیدن به شرایط ایده‌ال ما هم اقدامات زیادی انجام داده‌ایم. از تفاهم‌نامه 8 جانبه با دستگاه‌های اجرایی گرفته تا امضای آیین‌نامه تعاملی، تصویب مصوبه‌های گوناگون و....
