فروش قاچاق شبنم!

مریم عسگری- از اجرای طرح بازرسی و نظارت مردمی «شبنم» مدت زیادی نمی‌گذرد و این طرح با حواشی بسیار و سیل نظرات گوناگون موافق و مخالف در بازار در حال اجرا است. این طرح که به گفته مسوولان اجرایی آن (وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری شرکت خدمت انفورماتیک راهبر با کارگزاری شرکت‌های امین، داده‌پردازی و مجمع عالی واردات که به‌تازگی به این جمع پیوسته است) با هدف مبارزه با قاچاق و اصالت بخشیدن به کالاها در بازار اجرا شده است از همان ابتدای راه با سیلی از نظرات منتقد مواجه شد که روسای اتاق‌های بازرگانی ایران و تهران و جمعی از اعضای این ارگان و همچنین گروه بزرگی از واردکنندگان و عرضه‌کنندگان کالاها در گروه منتقدان اجرای این طرح هستند .آنها معتقدند این طرح دارای مشکلات اجرایی بی‌شماری است و اجرای این طرح نه تنها به محدود کردن عرضه کالاهای قاچاق در بازار کمک نمی‌کند، بلکه به مشکلات بازار دامن می‌زند. با این وجود مسوولان اجرای این طرح همچنان «شبنم» را تنها راه نجات بازار از مشکلاتی نظیر کالاهای قاچاق، کالاهای بی‌کیفیت و... می‌دانند و بر اجرای بی‌چون و چرای آن اصرار دارند. در این گزارش ما قصد داریم به برخی از انتقادات وارده به اجرای این طرح بپردازیم و همچنین پاسخ مجریان این طرح را در رابطه با این انتقادات می‌شنویم. پس اگر شما هم به این موضوع علاقه‌مند هستید این گزارش را بخوانید:
ایرادات وارده
رییس کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی معتقد است: ‌در شرایطی که دشمن به دنبال کند کردن گردش کالا و ایجاد دست‌انداز در مسیر تجارت کشور است، مسوولان دولتی وظیفه‌ سنگین‌تری دارند و باید موانع را به حداقل برسانند، اما اینک دولت با اجرای طرح‌های وقت گیر و هزینه‌بر، نه‌تنها باعث کندی گردش کالا شده است، بلکه هزینه‌هایی را به واردکنندگان تحمیل می‌کند که در نهایت این هزینه‌ها را مصرف کنندگان باید جبران کنند. محمدرضا حریری با تاکید بر این موضوع که اتاق بازرگانی با اجرای طرح «شبنم» مخالف است به «دنیای اقتصاد» گفت: اجرای این طرح تنها منجر به کندی روند واردات و گردش کالا می‌شود و نتیجه دیگری در بر ندارد. به گفته وی، روسا و اعضای اتاق بازرگانی به هیچ وجه موافق چنین ممانعت‌هایی به بهانه مقابله با عرضه کالاهای قاچاق نیستند. وی افزود: ما با مبارزه با قاچاق موافق هستیم، ولی اجرای این طرح روش مناسبی برای مقابله با قاچاق نیست و ما مخالف صد‌درصد استفاده از چنین ابزار کنترل قاچاقی هستیم. وی افزود: اجرای این طرح موجب کاهش رتبه ایران در فضای کسب و کار شده است. به طوری‌که طی مدت اخیر رتبه کسب‌وکار ایران از 136 به 144 رسیده است که این موضوع ناشی از افزایش زمانی است و صرف گردش کالا در بازار می‌شود. به همین دلیل در حال حاضر هیچ‌کدام از اعضای بخش خصوصی با اجرای این طرح موافق نیستند و نسبت به آن اعتراض دارند. در همین مورد اسدالله عسگراولادی نیز اجرای طرح‌هایی نظیر طرح شبنم را ناشیانه دانسته و تاکید کرده بود در شرایط کنونی باید به دنبال آن باشیم تا گردش کالا در کشور سریع‌تر صورت گیرد. وی با بیان اینکه اجرای طرح «شبنم» یک هزینه اضافی برای کشور است، گفت: بسیاری از کالاها در گمرک 20 تا 21 روز منتظر نصب «شبنم» هستند و این موضوع منجر به کندی روند واردات کالا شده است.
مومنی، رییس کمیسیون فروشگاه‌های سازمان نظام صنفی نیز با تایید این موضوع که متاسفانه این طرح چندان برای مقابله با قاچاق موثر نیست گفت، عدم استفاده از توان کارشناسان واقعی در تدوین و اجرای این طرح موجبات این ناکارآمدی را فراهم آورده است. وی افزود، متاسفانه این طرح از پایه دارای اشکالات اساسی است و به همین دلیل برای مقابله با قاچاق کارآمد نیست.
اما و اگرهای برچسب‌های
تقلبی و اصل
اگرچه گروهی از فعالان بازار و همچنین واردکنندگان از حضور برچسب‌های تقلبی «شبنم» در بازار خبر می‌دهند، ولی نوریزاده، مدیر پروژه شبنم به شدت چنین موضوعی را تکذیب کرده و به «دنیای‌اقتصاد» گفته است که هرکس بتواند یک برچسب تقلبی به وی ارائه کند، جایزه‌ای گرانبها دریافت خواهد کرد. پیش‌تر نیز اعلائی، مدیرعامل شرکت راهبر، مجری طرح شبنم اعلام کرده بود که به فردی که برچسب تقلبی از بازار یافته و به این شرکت ارائه کند شمش طلا هدیه خواهد داد. گروهی از منتقدان اجرای این طرح، اما از به وجود آمدن بازار سیاه برای برچسب‌های شبنم خبر می‌دهند و می‌گویند، گروهی از واردکنندگان که برچسب‌های شبنم را پیش از این دریافت کرده‌اند و روی کالاها نصب نکرده‌اند، حالا برچسب‌ها را با قیمت بالاتر به آن دسته از فعالان بازار که دارای جواز کسب از اتحادیه نبوده و مجاز به دریافت برچسب شبنم نیستند می‌فروشند. بهروان، یکی از فعالان بازار در این باره می‌گوید، من خودم دیدم که فروشندگان برچسب شبنم، برای این برچسب‌ها بازاریابی کرده و حدود هزار عدد از این برچسب‌ها را با قیمتی در حدود یکصد و 20 تا یکصد و پنجاه هزار تومان به روش می‌رسانند. اما با این حال رییس کمیسیون فروشگاه‌های سازمان نظام صنفی اعلام کرده است، امکان فروش برچسب و ایجاد بازار سیاه برای این برچسب‌ها وجود دارد. محمدرضا حریری، هم با بیان این مطلب که ایجاد بازار سیاه برای برچسب‌های شبنم شایعه نیست گفت، این موضوع صحت دارد و من شنیده‌ام هر تعداد برچسب که مورد نیاز باشد با صرف هزینه بیشتر می‌توان در بازار خرید. موضوع دیگری که کارشناسان به آن انتقاد دارند بحث قیمت این برچسب‌ها است. به گفته رییس کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی، این برچسب‌ها ارزشی حدود 20 ریال هم ندارند و در مقابل بابت ارائه آنها به واردکننده 900 تا 970 ریال از واردکننده در یافت می‌کنند. به گفته وی ، به نظر می‌رسد این برچسب‌ها ممر در آمدی شده‌اند برای گروهی!
یک طرح گمنام برای مصرف‌کنندگان
اگر سری به مراکز خرید و فروش کالاهای کامپیوتری بزنید و از خریداران در مورد اجرای این طرح و حتی اهمیت نصب این طرح روی کالا نزد آنها پرس و جو کنید متوجه می‌شوید که بسیاری از خریداران حتی از اجرای چنین طرحی اطلاع ندارند.
به گفته واردکنندگان در شرایطی آنها ناچار به پرداخت بهای این برچسب‌ها که به علت اطلاع‌رسانی ضعیف یا عدم مقبولیت این برچسب‌ها نزد خریداران، آنها کوچک‌ترین اهمیتی به وجود آنها روی کالا نمی‌دهند. گروهی نیز معتقدند، در چنین شرایطی خریداران تنها به فکر خرید کالای ارزان هستند نه کالایی که بابت نصب یک برچسب بهای بیشتری دارد. چراکه در حال حاضر کسبه بازار کالاهای مزین به برچسب شبنم را با قیمت بالاتری در بازار به فروش می‌رسانند. فعالان بازار و واردکنندگان می‌گویند، به نظر می‌سرد اطلاع رسانی برای این برچسب‌ها تنها برای واردکنندگان است تا برای پرداخت بهای این برچسب‌ها مجاب شوند و گروه مصرف کننده کوچک‌ترین اهمیتی برای مسوولان اجرایی این طرح ندارد.
پاسخ به ابهامات
در رابطه با انتقادات وارده به اجرای طرح «شبنم» نوریزاده، مدیر پروژه شبنم به «دنیای اقتصاد» گفت، ما قبول داریم که طرح دارای اشکالاتی است. اما این ایرادات بسیار کمرنگ است. وی افزود، متاسفانه منتقدان این طرح شایعاتی راه می‌اندازند که برای ما عجیب است. مثلا گروهی از اعضای اتاق بازرگانی می‌گویند این طرح در حالت تعلیق قرار دارد که این موضوع به هیچ وجه صحت ندارد و طرح با جدیت دنبال می‌شود. وی در رابطه با اثیر اجرای طرح بر کندی روند واردات نیز گفت، برچسب‌های «شبنم» در مبدا یا در انبار واردکننده روی کالاها نصب می‌شوند نه در انبار گمرک! پس چطور ممکن است که در روند واردات کالا از گمرک اختلال ایجاد کنند. وی افزود، این برچسب‌ها با حضور کارگذاران ما روی کالاها نصب می‌شوند و در صورتی که واردکننده خود تمایل به نصب برچسب داشته باشد نیز این کار با حضور کارگذاران ما صورت می‌گیرد. به همین دلیل به هیچ وجه امکان بروز اشتباه وجود ندارد.
وی در مورد هزینه خرید و نصب برچسب‌ها هم گفت، تا کنون 130 میلیون برچسب شبنم به بازار عرضه شده است و هزینه خرید هر برچسب 90 تومان است و هیچ فردی نمی‌تواند به بهانه جبران هزینه دریافت برچسب شبنم، قیمت کالاها را افزایش دهد.
وی افزود، البته ما برنامه‌هایی داریم تا بتوانیم در آینده نزدیک این برچسب‌ها را با هزینه کمتری به صاحبان کالا ارائه کنیم. وی در رابطه با اطلاع‌رسانی ضعیف به مصرف‌کنندگان کالا نیز گفت، این موضوع را قبول دارم که در رابطه با مصرف‌کنندگان اطلاع‌رسانی بسیار ضعیف بوده است. اما تبلیغات جدید را آغاز کرده‌ایم تا مصرف‌کنندگان با این طرح آشنا شده و همچنن حقوق خود را بشناسند.محمد حسین برخوردار، رییس مجمع عالی واردات و کارگذار اجرای طرح «شبنم» نیز با تایید گفته‌های نوریزاده گفت، حضور ما به عنوان کارگذار طرح برای سرعت بخشیدن به انجام امور است و از آنجا که ما در ارتباط مستقیم با واردکنندگان هستیم حضور ما در این بخش مثمر ثمر خواهد بود.