توسعه اقتصادی با رویکرد فناورانه

فناوری‌ها هنگامی منجر به ارزش‌آفرینی می‌شوند که با موفقیت تجاری‌سازی شوند و مهم‌تر آنکه زمانی مقوله کارآفرینی فناورا‌نه در مسیر توسعه قرار می‌گیرد که ارتباط بین عوامل خرد و کلان بین فرصت‌های فناورا‌نه و عملکرد کارآفرینی مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه خیلی مشکل است که عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی فناورانه را بر اساس یک دیدگاه یا یک سطح از تحلیل بررسی کرد. حقیقت امر آن است که قبلا بسیاری از محققان تلاش کرده‌اند تا به تحلیل عوامل چند‌گانه موثر بر توسعه کارآفرینی فناورانه بپردازند اما هیچ کدام از این پژوهش‌ها به بررسی همزمان عوامل داخلی و خارجی و نیز تاثیر عوامل نهادی نپرداخته‌اند که این امر موجب شکل‌گیری تحقیق حاضر با رویکردی تحلیلی شده است. کارآفرینی فناورانه دارای معادل‌ها و تعاریف زیادی است. به طور کلی به تازگی کارآفرینی فناورانه به علت نقش مهم آن در اقتصاد جدید، به میزان زیادی مورد توجه محققان و بنگاه‌های فناور قرار گرفته ولی با این حال هنوز هم دانش مربوط به این حوزه محدود است. کارآفرینی فناورانه از دو مفهوم «کارآفرینی» و «فناوری» تشکیل می‌شود. «فناوری» به معنای «دانش نظری و علمی، مهارت‌ها و ابزاری است که می‌تواند در ایجاد و توسعه محصولات و خدمات به کار رود.» «کارآفرینی» را نیز می‌توان «شناسایی و بهره‌برداری از فرصت‌های غیرفعال از طریق ایجاد منابع جدید یا ترکیب منابع موجود به اشکال جدید، جهت توسعه و تجاری‌سازی محصولات جدید، به دست آوردن بازارهای جدید یا ارایه خدمت به مشتریان جدید» تعریف کرد. به عقیده درف و بایرز، کارآفرینی فناورانه یک سبک رهبری کسب و کار است که شامل «شناسایی فرصت‌های به شدت فناورانه و دارای قابلیت رشد بالا، جمع‌آوری منابع مانند سرمایه و افراد متخصص و در آخر مدیریت رشد سریع و ریسک قابل توجه آن با به کارگیری مهارت‌های تصمیم‌گیری ویژه» است. این کسب و کارهای خطرپذیر با بهره‌برداری از پیشرفت‌های علمی و فناور، محصولات و خدماتی جدید به مشتریان عرضه می‌کنند. شین و ونکاتارامان، نیز کارآفرینی فناورانه را فرآیند‌‌هایی در نظر گرفته‌اند که طی آن کارآفرینان، منابع سازمانی و سامانه‌های فنی و استراتژی‌ها را برای دستیابی به فرصت‌ها در سازمان‌های کارآفرین به کار می‌گیرند. از نظر پتی، کارآفرینی فناورانه دارای دو ویژگی اساسی است: منفعت بالقوه بالا در آینده و عدم اطمینان فوق‌العاده. به زعم وی، کارآفرینان فناورانه قصد دارند تا با کاوشگری و بهره‌برداری از راه‌حل‌های مبتنی بر فناوری، به ایجاد و کسب ارزش اقتصادی دست یابند. پنگ و ژانگ، بر این مبنا کارآفرینی فناورانه را به‌این‌ترتیب تعریف کرده‌اند: «روش و فرآیند کشف، بهره‌برداری و کاوش فرصت‌های بازاری برای فناوری‌ها.» پتی بر اساس این دو مفهوم، کارآفرینی فناورانه را به عنوان «شناسایی، کشف و حتی خلق فرصت‌های کارآفرینانه بر مبنای توسعه‌های فناورانه» تعریف می‌کند. نکته مهم این است که با توجه به تعریف فناوری، هر فرصت معمولی کارآفرینی نیز در خود جوانبی از فناوری را داراست. بنابراین زمانی که فناوری از ابزاری برای دستیابی به هدف، به محور اصلی کارآفرینی تبدیل می‌شود کارآفرینی فناورانه ظهور می‌کند. با توجه به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و اهمیت یافتن استفاده از فناوری‌های نوین در رشد اقتصادی، هر روز حوزه کارآفرینی فناورانه گسترده‌تر شده و ابعاد وسیع‌تری را در بر می‌گیرد. نکته بنیادین این مفهوم این است که کارآفرینی فناورانه به دنبال پل زدن بین توسعه فناوری و ایجاد کسب وکار و به طور کلی ایجاد ارزش است. بنابراین کارآفرینی فناورانه، فرآیندی است که با «شناخت فناوری‌های نو و حتی خلق فرصت‌های فناورانه با اکتشاف جدید» آغاز می‌شود و پس از «ایجاد ارتباط بین نیازهای بازار و این فناوری‌ها»، کارآفرین فناورانه به «بهره‌برداری از فرصت‌ها با ارایه محصولات و خدمات تجاری» می‌پردازد. کارآفرینی مبتنی بر فناوری مقوله‌ای است که در طول دهه‌های اخیر بسیار مورد اهمیت واقع شده است. که از مهم‌ترین دلایل آن، نقش مهم کارآفرینی فناورانه در نوسازی و رشد اقتصادی است. ضرورت کارآفرینی مبتنی بر فناوری از آن جهت است که صنایع فناورمحور به سرعت در حال گسترش و در حال جایگزینی با صنایع سنتی هستند، که این تغییرات و فعالیت‌های مبتنی بر دانش گاهی به بزرگی انقلاب صنعتی تعبیر می‌شود. مطابق با گزارش سازمان همکاری‌های توسعه اقتصادی در سال 2008، امروزه توسعه فناوری، نقش قابل توجهی در رشد و توسعه اقتصادی دارد و صنایع فناورمحور نقش فزاینده‌ای در تجارت بین‌الملل دارند. این در حالی است که ظهور کارآفرینی فناورانه باعث ظهور روزافزون شرکت‌های کوچک و متوسط شده است. بنابراین ترکیب اهمیت فناوری و کارآفرینی باعث افزایش تمرکز بر کارآفرینی مبتنی بر فناوری شده است. صاحب‌نظران بر این عقیده هستند که دانش موجود درباره کارآفرینی فناورانه و جوانب منطقه‌ای آن محدود است. یکی از چالش‌های اصلی در تعریف کارآفرینی فناورانه، ترکیب این مفهوم از دو مفهوم دیگر «کارآفرینی» و «فناورانه» است. به زعم پتی، هیچ‌کدام از این دو مفهوم تعریف پذیرفته‌شده‌ای در ادبیات خود ندارند. برای مثال کارآفرین برخی اوقات نوآور قلمداد می‌شود و برخی اوقات ریسک‌پذیر و حتی واسطه. در جنبه فناورانه بودن نیز همین وضعیت وجود دارد. برخی فناورانه بودن را به معنی وجود فناوری جدید می‌دانند و برخی دیگر اصراری بر جدید بودن فناوری ندارند.