به گزارش عصر ارتباط، سه‌شنبه گذشته همایش تخصصی سیاست‌ها و چشم‌اندازهای کشور در تجارت و اقتصاد الکترونیکی در سالن همایش‌های صدا و سیما تهران برگزار شد. این نخستین همایش از سلسله همایش‌های تخصصی هفت‌گانه‌ای بود که قرار است تا زمان برگزاری ششمین همایش ملی تجارت و اقتصاد الکترونیکی برپا شود.
همانطور که از نام این همایش برمی‌آید موضوع بر سر سیاستگذاریهای صورت گرفته بود و چشم‌اندازی که باید برای آینده تجارت الکترونیکی ایران متصور شد.
بی‌راهه نرفته‌ایم اگر بگوییم تقریبا تمام مسوولان و مدیرانی که در این همایش گردآمده بودند بر سر یک موضوع اتفاق نظر داشتند؛ اینکه ایران به‌رغم تمام سیاستگذاریهای انجام داده و حضور گاه زودهنگامش نسبت به دیگر کشورهای منطقه در موضوع تجارت الکترونیکی امروز در جایگاه پایینی قرار دارد که مستحق‌اش نیست.
اعترافی تلخ
رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم افتتاحیه این همایش و در آغاز سخن اعتراف کرد که تجارت الکترونیکی امروز ایران در مقایسه با کشورهای منطقه در جایگاهی که باید قرار ندارد.
او با انتقاد از فعالیت دست‌اندرکاران این حوزه، گفت: «تجارت الکترونیکی جزو فعالیت‌های فرابخشی است که نیاز به هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف دارد و همین موضوع یعنی عدم هماهنگی یکی از دلایل عدم توسعه تجارت الکترونیکی است.»
تقی‌پور در ادامه افزود: «در ایران مباحث مربوط به تجارت الکترونیکی از سال‌های نسبتا طولانی آغاز شده اما باید اعتراف کرد که این توسعه به‌رغم تمام تلاش‌های وزارت بازرگانی بسیار کند صورت گرفته است تا جاییکه ایران امروز در جایگاه اصلی خودش قرار ندارد.»
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اضافه کرد: «در اولین دوره‌ای که ایران پا به عرصه تجارت الکترونیکی گذاشت فعالیت‌های پراکنده بدون چارچوب راهبردی انجام شد. دوره دوم اما به تدوین برنامه‌های راهبردی و سایست‌های توسعه تجارت الکترونیکی اختصاص داشت و دوره سوم هم مربوط به انجام اقدامات عملیاتی در قالب چارچوب‌های راهبردی بود.»
او جایگزینی اسکناس با کیف پول الکترونیکی به عنوان یک شاخصه و توسعه تجارت الکترونیکی را به‌عنوان شاخصه دوم در الکترونیکی شدن اقتصاد کشور موثر دانست.
20 درصد تجارت داخلی و 30 درصد تجارت خارجی باید در طول برنامه پنجم توسعه به‌صورت الکترونیکی انجام شود. وزیر ارتباطات با اشاره به این موضوع گفت: «ما تمامی قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌های اجرایی و پروژه‌های کلان در سطح ملی را که برای دستیابی به این اهداف مورد نیاز است احصا کرده‌ایم.»
او در ادامه درباره نقش فناوری اطلاعات در توسعه تجارت الکترونیکی، گفت: «الگوهای مختلف رشد اقتصادی اثر IT را متاثر از توسعه سرمایه انسانی، بهبود کیفیت تولید و گسترش تولیدات متنوع می‌داند.»
تقی‌پور در این خصوص مثالی زد و گفت: «520 هزار شرکت کوچک و متوسط در مالزی با بهره‌گیری از تجارت الکترونیکی خودشان را ساماندهی کرده‌اند و در عرصه تجارت فعال‌اند.»
او تسریع در دسترسی مردم به اطلاعات، کاهش هزینه‌های توزیع، مکاتبات و تبلیغات و همچنین اطمینان بیشتر به نیروی مکانیزه تا نیروی انسانی را از دلایل محبوبیت تجارت الکترونیکی در کشورهای پیشرفته برشمرد.
به گفته او، ما در محیط حقوقی دچار مشکل هستیم و اگرچه با تصویب قانون تجارت بخشی از این مشکلات حل شده اما این موضوع هنوز هم نیازمند رسیدگی است.
تقی‌پور، توسعه دسترسی و زیرساخت‌ها، تسهیل در تجارت و رفع موانع، توسعه حقوقی، قانونی و امنیتی و همچنین توسعه آموزشی و فرهنگی را از سیاست‌ها و برنامه‌های کلان توسعه تجارت الکترونیکی در ایران برشمرد.
زود آمدیم اما...
در ادامه اما محمد نهاوندیان، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با همان لحن تیز و برنده معروفش ظاهر شد و خواستار کارنامه 15 ساله ایران از بدو ورودش به تجارت الکترونیکی شد.
او گفت: «ما زود آغاز کردیم؛ ایران جزو نخستین کشورهای منطقه بود که در نهضت تجارت الکترونیکی گام نهاد. زمانیکه ایران به استانداردسازی پیام‌های ایفکت پیوست جزو کشورهای موسس سی‌فکت بود و در حرکت‌های کارشناسی حضور به موقعی داشت، پس در زمینه توجه به موضوع، ایران جلو بود.»
نهاوندیان در ادامه افزود: «در رابطه با آموزش و فرهنگ‌سازی هم حرکت‌های خوبی انجام شد. در طول 15 سال گذشته دوره‌های آموزشی متعددی در موسسات مختلف برگزار شد. در بعد قانونگذاری هم شاید ایران جزو اولین کشورهایی بود که قانون تجارت الکترونیکی را به تصویب رساند و در این باره کارنامه بدی ندارد، اما در اجرا و بهره‌گیری چطور؟ بهره‌گیری‌مان از تجارت الکترونیکی چه بوده است؟»
او گفت: «اگر ایران بهره‌گیری مناسبی از تجارت الکترونیکی داشت نمی‌بایست هزینه‌های مبادله غیرقابل توجیه را در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌پرداخت. امروز تولیدکنندگان مواد غذایی بیش از 30 درصد از درآمدشان را به موسسات پخش و توزیع کالا می‌دهند.»
نهاوندیان اضافه کرد: «اینکه چه مقدار تجارت الکترونیکی در کشور به کار گرفته می‌شود باید پاسخش را در این جست که فواید تجارت الکترونیکی تا چه اندازه آثارش را هویدا کرده است.»
طبق آخرین آمار در امریکا سهم تجارت الکترونیکی از محموله‌های صنعتی در بخش تولید صنعتی آن به‌صورت B2B (بین بنگاهی) به 42 درصد رسیده است. سهم تجارت الکترونیکی این کشور در عمده‌فروشی و خرده‌فروشی هم به ترتیب به 4/23 و 4 درصد رسیده است.
این در حالی است که اروپا طی پنج سال گذشته در بخش B2C متوسط نرخ رشد سالانه 25 درصد را تجربه کرده است.
در کشور کره نیز نرخ رشد تراکنش‌های تجارت الکترونیکی طی سال 2011 میلادی به‌طور متوسط 21 درصد بوده است.
در همکاری مشترکی که اتاق بازرگانی ایران با مجمع جهانی اقتصاد انجام داد گزارشی تهیه شد که مبنای این گزارش پرسیدن سوال از مدیران اقتصادی بود؛ اینکه دولت شما چه مقدار ICT را در اولویت قرار داده است؟
در نتیجه این گزارش ایران از بین 139 کشور رتبه 132 را به دست آورده است. در حالیکه قطر رتبه دوم، عمان بیست‌ودوم، عربستان نوزدهم، جمهوری آذربایجان سی‌وششم و ترکیه پنجاه‌وسوم را به دست آورده‌اند.
یکی دیگر از مولفه‌های این گزارش مربوط به تعداد کاربران اینترنت به ازای هر 100 نفر است که ایران از بین 139 کشور 131ام شده است.
اقتصاد رانتی؛ سد توسعه تجارت الکترونیکی
نهاوندیان این سوال را مطرح می‌کند که چرا به‌رغم اینکه در زیرساخت، سرمایه‌گذاری خوبی انجام گرفته و در قانونگذاری هم سریع‌تر از دیگران عمل کرده‌ایم و از نظر آموزش هم در سطح عمومی و تخصصی جایگاه خوبی داریم به چه علتی بهره‌گیری‌مان از تجارت الکترونیکی کم بوده است؟
او گفت: «توسعه تجارت الکترونیکی نیاز به ساختار اقتصادی دارد که استفاده از آن را تشوق کند و این ساختار نیز یک بازار رقابتی است که رانتی در آن وجود نداشته باشد.»
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران معتقد است لازمنه رشد بهره‌گیری ما از تجارت الکترونیکی تاکید جدی و فوری روی اصلاح ساختار اقتصادی کشور است.»
او اضافه کرد: «فسادها حاصل سیستم‌های رانتی، غیر رقابتی و غیر شفاف و فضای کسب و کار پرمانع است. یکی از راه‌های مبارزه با فساد نیز استفاده بیشتر از ICT و حمایت از تجارت الکترونیکی است.»
نهاوندیان بار دیگر بر این نکته تاکید کرد که سرعت لازم در تجارت الکترونیکی به ساختار اقتصادی که رقابتی نیست برمی‌گردد از این رو برای به دست آوردن پیشرفت و عدالت باید ساز و کار اقتصاد رقابتی را اصلاح کنیم.
باید از کاربر آغاز کرد
مهدی غضنفری، وزیر صنعت، معدن و تجارت هم در این همایش با اقرار اینکه تا به حال روی مبحث تجارت الکترونیکی به خوبی کاری انجام نشده است، گفت: «در همگانی کردن تجارت الکترونیکی اگر تنها از دیدگاه کاربر استفاده کنیم، موفق نخواهیم بود.»
او افزود: «نقشه راه و استراتژی‌ها باید مورد توجه قرار گیرد تا بدانیم خواهان چه چیزی از اهداف و برنامه‌ها هستیم.»
به گفته او، اگر نگاه صحیح اجتماعی به حوزه تجارت الکترونیکی داشته باشیم، می‌فهمیم که باید از کاربر آغاز کنیم و نه نرم‌افزار و سامانه.
