همیشه یکی از انتقادهایی که به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وارد می‌شود، مربوط به بخش نظارت این سازمان بر فعالیت اپراتورهای دارای مجوز از رگولاتوری است. درواقع نوع عملکرد رگولاتوری را می‌توان مصداق نوشدارو بعد از مرگ سهراب تعبیر کرد به‌طوریکه تقریبا در بیشتر موارد بعد از بروز تخلف وارد عرصه شده و معمولا اهرم بازدارنده‌ای با تضمین اجرایی برای جلوگیری از تخلف اپراتورها ندارد.
می‌توانید یک مثال بزنید؟
برای مثال تعرفه خطوطE1، علیرغم اینکه کمیسیون تنظیم مقررات مصوبه تعرفه‌های جدید را به شرکت مخابرات ایران ابلاغ کرد اما خیلی دیر به اجرا رسید و حتی درحال حاضر هم در سکون به سر می‌برد. مورد دیگر هم مثلا تعرفه‌های شبکه اینترنت هوشمند است که با وجود تعرفه 36 ریالی مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات اما به دلیل اعتراض مخابرات به این تعرفه یک سالی است که باز هم دقیقه‌ای 50 ریال از مشترکین اخذ می‌شود. اینها نمونه‌هایی هستند که حاکی از نظارت ناقص رگولاتوری بر اجرای مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات است.
در نظارت بر روند فعالیت اپراتورها مشکلی نداریم چون در بخش نظارت، معیار همان مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات است که آنها را اعمال می‌کنیم، در صورت عدم اجرا از سوی اپراتورها به صورت مکتوب اخطار و هشدار برای اپراتورها ارسال می‌کنیم و به آنها تذکر می‌دهیم. بدیهی است که بعد از اعلام کتبی و اخطار هم سایر مراحل مطابق پروانه اقدام خواهد شد.
مثلا در مورد تعرفه شبکه اینترنت هوشمند علیرغم گذشت یک سال از مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات هنوز اجرایی نشده، یا سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده هم موضوع پیگیری قیمت 288 هزار تومانی سیم‌کارت‌های همراه اول را آغاز کرده است.
اقدام کرده‌اند؟
بله، چند وقت پیش اعلام کردند که درحال بررسی آن هستند.
ابتدا مکاتبات و اخطارهایی مبنی بر توقف فروش با روش ودیعه‌ای باتوجه به مفاد پروانه انجام شد. پیشنهاداتی مطرح شد و در جلسات نقد و بررسی شد. در نهایت با بررسی معاونت بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات، شرایطی برای امکان فروش با دریافت مبالغی به‌عنوان تضمین بدون اینکه مبلغ هزینه اتصال که همان 120 هزار تومان در پروانه است، نقض شود، به اپراتور ابلاغ شد.
ظاهرا خودشان هم این پیشنهاد را داده بودند.
برای پیشنهاد مشکل پروانه‌ای ندارند و پیشنهادهای خودشان هم بررسی شد ولی در نهایت نظر از سوی معاونت بررسی‌های فنی و صدور پروانه رگولاتوری اعلام شد اما آن چیزی که مهم است این است که در اجرا باید اطلاع‌رسانی کنند و در قرارداد مشترک دقیقا همان‌ها را برای مشترکین به صورت شفاف شرح بدهند. اگر موقع خرید سیم‌کارت این موارد برای مشترک روشن نشود، بازهم تخلف کرده‌اند که بررسی این امر نیز برعهده معاونت نظارت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است.
در واقع مشتریان معمولا آگاهی کمی از حق و حقوقی خود دارند.
اپراتور باید تمام مواردی که ابلاغ شده را در قرارداد مشترک بیاورد و حتی یک نسخه از قرارداد را به مشترک بدهد تا مشترک از حقوق خودش آگاهی داشته باشد.
مشکلات رگولاتوری درصنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور بیشتر از اینجا ناشی می‌شود که وقتی فعالیت‌هایی به‌صورت غیرقانونی در کشور رخ می‌دهد، رگولاتوری نمی‌تواند یا نمی‌خواهد به صراحت غیرقانونی بودن آن را اعلام کند. این درحالی است که در حال حاضر شما هر روز با افزایش اپراتورهایی روبه‌رو می‌شوید که هر کدام به نسبت تلاشش برای کسب سهم بیشتر از بازار رقابتی در تکاپو است که یک بخشی از آن بحث رقابت ناعادلانه است و یک بخش دیگر آن مربوط به فرصت‌هایی است که می‌توان به راحتی قانون را دور زد. وقتی که مساله‌ای به‌صورت غیرقانونی در کشور درحال اجرا است، چرا رگولاتوری نمی‌تواند عملا مستقیم این موضوع را به اپراتور اعلام کند؟ مشکل کار کجا است؟ چرا در بخش‌هایی همچون ورزش، اجتماع، اقتصاد یا مباحث مالی رگولاتوری بانکی به نام بانک مرکزی موارد غیرقانونی را با صراحت و جرات بیشتری اعلام می‌کند اما در بحث‌های ICT چند سالی است که درجا می‌زنیم و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به جای بهتر شدن، بدتر می‌شود.
ما قصد نداریم خیلی از مطالب را رسانهای کنیم. ما و اپراتورها با یک مجموعه‌ای که بخشی از آن مقررات را تدوین می‌کند، کنار هم هستیم. ما هم می‌خواهیم نظارت کنیم و رویکردمان نیز همان است. مقررات در کمیسیون تنظیم مقررات تصویب می‌شوند، کمیسیون‌ها موظف به پیگیری مصوبات هستند. معیار ما مصوبات سازمان است. ما به‌طور مستمر با اپراتورها درخصوص اجرای دقیق مفاد پروانه و تعهداتی که دارند و همچنین تخلفات و عدم اجرای تعهداتشان مکاتبه داریم و مطابق پروانه در خصوص اعمال مقررات اقدام می‌کنیم.
مطابق با پروانه با تخلفات چگونه برخورد می‌شود؟
مطابق پروانه زمانیکه تخلفات اپراتور از دو تخلف تجاوز کند، تخلف عمده محسوب می‌شود و بنابر تشخیص سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تا سه میلیارد تومان جریمه و با کاهش مدت اعتبار پروانه جریمه می‌شود. البته باید این تخلف قبلا به اپراتور اعلام شود و در صورتیکه در مهلت مقرر در پروانه رفع تخلف انجام نشود، اپراتور مشمول مقررات مربوط به جرایم ناشی از تخلف می‌شود.
اما گاهی تخلفات از بیش از دو تخلف تجاوز می‌کند و اقدام عملی از طرف رگولاتوری دیده نمی‌شود.
در بخش نظارت هیچ ملاحظه‌ای نداریم و بنای ما اجرای دقیق تعهدات پروانه است. تاکنون از نظر خودمان کم و کسری نگذاشتیم. البته نمی‌توانیم بعضی موارد را به دلیل برخی ملاحظات رسانهای کنیم. برای نمونه بخشی مربوط به تعهدات اپراتور است که ما هیچ ملاحظه‌ای در این بخش نداشتیم و نداریم. در این باره با اعتراضات اپراتورها مواجه شده‌ایم اما ما توجهی به آن نکردیم. وقتی گفته می‌شود که اپراتور باید این میزان از کشور را تحت پوشش قرار دهد، به اپراتوری که پوشش‌های تکلیفی را انجام نداده، جرایم مربوطه را اعلام کرده و می‌کنیم.
عملکرد اپراتورها چگونه و چند وقت یکبار بررسی و ارزیابی می‌شوند؟
گزارش تحلیل وضعیت اپراتورها به صورت ماهیانه است. از نظر کلی با همین نظارت‌هایی که انجام می‌شود، گزارش‌ها را تهیه می‌کنیم. بخشی از نظارت‌های‌مان را به صورت آنلاین انجام می‌دهیم. بخشی از طریق مناطق و گاهی استفاده از تجهیزات امکانات بخش خصوصی تقریبا پوشش شبکه‌ای حدود هزار شهر را برای هر دو اپراتور تلفن همراه به‌صورت همزمان انجام می‌دهیم یعنی دستگاه‌هایی که رگولاتوری در اختیار دارد، به‌صورت همزمان پوشش و کیفیت همه مسیرها را برای اپراتورها بررسی می‌کند و نتایج آن را تحلیل و مطابق پروانه و تعهداتی که اپراتورها درخصوص کیفیت دارند بررسی و اعمال مقررات می‌شود.
قرار بود رگولاتوری تعدادی از دستگاه‌های درایوتست را برای بررسی پوشش جاده‌ای تهیه کند. باتوجه به هزینه سنگینی که تهیه این دستگاه‌ها برای رگولاتوری داشت، آیا خریداری شدند؟
باتوجه به اهمیتی که رگولاتوری برای نظارت قائل است و انجام صحیح آن‌را در جهت رضایت مردم و حقوق مشترکین در این بخش می‌داند نه تنها تجهیزات درایو تست بلکه تجهیزات دیگری برای سنجش وضعیت اپراتورها تهیه شده است.
چرا نتایج کیفیت سرویس‌های اپراتورها را اعلام نمی‌کنید؟
به هر صورت چون شما پرسیدید که نظارت چگونه است، پاسخ دادم. حقیقتا ما نکات ریز پروانه‌ای را مدنظر داشتیم و واقعا نظارت را انجام دادیم اما نیاز نمی‌بینیم آن را رسانهای کنیم. البته مواردیکه لازم باشد برای مردم در راستای حقوق‌شان اطلاع‌رسانی کنیم، قطعا این کار را خواهیم کرد.
در نهایت اخطارها و جریمه‌ها به صورت محرمانه به اپراتورها اعلان می‌شود، آیا به آن تمکین میکنند؟
بالاخره اپراتور دوست ندارد که جریمه شود. اینجا می‌آید، بحث می‌کند و دلیل می‌آورد که از آنها می‌خواهیم اگر مستندی دارند، به ما اعلام کنند. بعد از این مرحله اطلاعات دریافتی را تجزیه و تحلیل می‌کنیم و همزمان تست‌های خود را هم انجام می‌دهیم. اگر بعد از تمام این مراحل در تعهدات خلافی دیده شود، با آن برخورد می‌شود.
آیا تعهدات اپراتورها به طور یکسان در پروانه‌شان گنجانده شده است؟
نه، تعهدات اپراتورها متناسب با طرح تجاری متفاوت است. شکل‌گیری اپراتور دوم برای ایجاد بازار رقابتی خیلی کار خوبی بود. چون اولین پروانه خصوصی در این بخش بوده و با قصد راه‌اندازی اپراتور موضوع پروانه صادر شده است. البته آثار خوبی هم در این کار بوده است که بهترین‌شان این بوده است که مردم توانستند سیم‌کارت‌های ارزان قیمت تهیه کنند.
عملکردشان چطور؟
مشترکین همراه اول 71 درصد و ایرانسل 35درصد بازار را در اختیار دارند. شهرهای تحت پوش اپراتور اول 1147 شهر و شهرهای تحت پوشش اپراتور دوم 1008 شهر است. همچنین تعداد روستاهای تحت پوشش اپراتور اول 44 هزار و 904 روستا و تعداد روستاهای تحت پوشش اپراتور دوم 7007 روستا است. همچنین پوشش جاده‌های ریلی و تحت پوشش اپراتور اول 50 هزار و 780 کیلومتر و اپراتور دوم 19 هزار و 176 کیلومتر است. البته اپراتور دوم به کلیات تعهدات پروانه خود عمل کرده است و خیلی از تعهداتی که در پروانه آن گنجانده شده، جلوتر است.
پس این قیاس یعنی به این معنی نیست که ایرانسل تعهداتش را اجرا نکرده، بلکه تعهداتش کمتر بوده است؟
بله تعهداتش کمتر بوده و تعهدات پروانه‌ای‌اش را اجرا کرده است. خیلی بیشتر از تعهداتش را نیز اجرا کرده است اما تعهدات و پوشش جاده‌ای کمتری در مقایسه با همراه اول دارد.
در مورد بخش تلفن همراه کشور چون تنها دو اپراتور بزرگ وجود دارد و همچنان طبق استانداردهای دنیا بازار تلفن همراه کشور انحصاری است، ممکن است کار رگولاتوری کمی سخت باشد، اما درباره شرکت‌های ارایه‌کننده خدمات اینترنتی (PAP) چون تعدادشان خیلی بیشتر است راحت‌تر می‌توانید نتایج کیفی را اعلام کنید. اما آنجا هم شما نمی‌توانید از پس چند شرکت کوچک بربیایید. مثلا شما حتی نتایج جشنواره فاوا در مورد وضعیت سرویس‌دهی شرکت‌های اینترنتی را به صراحت اعلام نکردید. این موضوع باعث می‌شود شخصی که در عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت نمی‌کند، چنانچه بخواهد از سرویس‌های اینترنتی استفاده کند، نمی‌تواند به رده‌بندی و اولویت‌بندی معتبری دست پیدا کند و سرویس مناسبی دریافت کند.
ما جشنواره را برگزار کردیم که نتایج آن را به مردم اعلام کنیم. یک کار علمی کرده بودیم. وقت زیادی را صرف کردیم، مشاوری را استخدام کردیم که جایزه ملی کیفیت را اجرا کرده بود. دقیقا چندین ماه شرکت‌ها را بررسی و ارزیابی کرده بودند و امتیازهایی براساس روش‌های علمی داده شده بود.
خیلی از شرکت‌ها هم می‌گفتند که خیلی سفت و سخت ارزیابی می‌کنید.
بله، بیشتر شرکت‌ها هم فکر می‌کردند طبق روال معمول این ارزیابی سطحی صورت می‌گیرد اما واقعا از روش علمی عدول نکردیم و خیلی‌ها هم از نتایج راضی نبودند اما استثناء هم برای رتبه‌بندی نداشتند. حتی برای آنها دوره‌هایی درخصوص فرم‌های خودارزیابی برگزار کردیم، مشاور چگونگی پرکردن این فرم‌ها را به آنها آموزش می‌داد، کار خوبی بود اما نتیجه آن به صورتی که مدنظر بود، اعلام نشد. ابزار نظارتی ما این گونه است که ابتدا این گزارش‌ها به اطلاع مردم برسد، دوم رسانه بتواند مردم را مطلع کند. انتقاد به بخش نظارت سازمان تنظیم مقررات زیاد است. نظارت انتها ندارد، کارهای زیادی ما انجام می‌دهیم که اگر مردم ندانند، فکر میکنند ما کاری انجام نمی‌دهیم. درحال حاضر کارهایی دقیقا در تمام شهرها انجام دادیم و بر پوشش شهرها نظارت داریم که دقیقا اپراتورها در کجا پوشش دارند یا در کجا پوشش ندارند. داریوتست یعنی تمام بیابان‌ها و جاده‌ها بررسی شده است. تمام مسیرها و پوشش شهرها را داریم و منتظر شکایت مشتری از اپراتور نمی‌مانیم و مطابق پروانه عمل می‌کنیم. در بخش فناوری اطلاعات با دسترسی بر خط و نظارت از نزدیک اشراف کامل بر عملکرد شرکت‌های فناوری اطلاعات وجود دارد.
چقدر به شکایت‌های کاربرانی که به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌رسند، رسیدگی می‌کنید، دو هفته پیش شخصا از طریق سایت رگولاتوری شکایتی را بابت سرویس اینترنت دریافتیم ارسال کردم، اما هیچ ترتیب اثری روی آن داده نشد.
بخش شکایات سایت رگولاتوری درحال تکمیل است. شکایات در قالب مناطق دسته‌بندی می‌شوند تا به شکایت‌ها سریع‌تر رسیدگی شود. شکایتی که به سازمان برسد، به‌عنوان مثال در بخش ارتباطی حدود 500 شکایت به دست سازمان رسید که خیلی سریع به آنها پاسخ داده شد. بسیاری از کسانیکه به رگولاتوری مراجعه کرده بودند، هنوز به مقصدشان نرسیده، مشکل‌شان حل شد. البته چون بخش رسیدگی به شکایات سایت رگولاتوری به تازگی راه‌اندازی شده است، کمی در جواب دادن به شکایات وقفه افتاده که برای رفع این مشکل درحال تقسیم‌بندی شکایت‌ها بین مناطق رگولاتوری هستیم.
پس شکایت را باید به صورت مکتوب ارایه بدهیم تا سریع‌تر بررسی شوند؟
مکتوب بدهید که سریع‌تر رسیدگی می‌کنیم. البته روند اصولی این است که برای طرح شکایت‌ها نیاز به حضور نباشد. درحال حاضر با تفاهم‌نامه‌ای که با هشت دستگاه اجرایی امضا کردیم، کمیته مرکزی آن تشکیل شده، در زمان خیلی کوتاه در سایت سازمان شکایت‌ها را به سامانه‌ای تحت عنوان 9دستگاه اجرایی هدایت می‌کنیم تا هر شکایتی که در سامانه ثبت می‌شود، مربوط به هر دستگاهی که می‌شود به همان دستگاه داده شود.
قرار بود بحث سامانه نظارت آنلاین اپراتورها راه‌اندازی شود. درحال حاضر ظاهرا بخش‌هایی از آن در دست شما است و در بحث نظارت اپراتورهای تلفن همراه درحال کار کردن هستید، بالاخره قرار است چه زمانی سراسری شود و در مورد شرکت‌های فناوری اطلاعات هم پیاده‌سازی شود؟
درحال حاضر اطلاعات دسترسی شرکت‌های PAP،SAP، وایمکس، اپراتورهای تلفن همراه و تلفن ثابت را داریم. برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به بخش تلفن ثابت و ADSL مخابرات بخاطر پراکندگی در سطح کشور نیاز به اقدامات فنی بیشتر است که درحال انجام از طرف مخابرات و سازمان تنظیم مقررات است.
درحال حاضر این سامانه در سازمان تنظیم مقررات متمرکز است یا در تمام دفاتر کل سازمان تنظیم مقررات در استان‌ها هم به صورت موازی راه‌اندازی شده است؟
بخش‌هایی که سیستم‌های CRM آنها در تهران است، مانند اپراتور اول و دوم و اپراتورهای تلفن ثابت که کوچک‌تر هستند با اپراتور کیش و اصفهان به همراه شرکت‌های PAP به صورت متمرکز در سازمان تنظیم مقررات راه‌اندازی شده است. در مناطق هم در بحث مانیتورینگ طیف هم در منطقه خودشان و هم در سازمان به‌صورت متمرکز عمل می‌کنیم. یک بخش‌هایی مانند ISP و ISDPها هستند که فعالیت‌هایشان استانی است. دفاتر استانی رگولاتوری به صورت برخط به آنها دسترسی دارند و ما از آنها دسترسی می‌گیریم.
درحال حاضر برای تنظیم بازار رقابت غیر از مواردی که عملا روی مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات نظارت می‌کنید تا اجرا شوند، آیا الزام خاص دیگری برای اپراتورها دارید که در بازار رقابتی اجرا کنند؟
برای مثال در بخش شرکت‌های PAP ما مشکل داشتیم، ضمن اینکه خودشان هم مشکلاتی دارند و گاهی در رقابت به خودشان ضربه هم می‌زنند. در هر صورت عمده مشکلی که مطرح می‌کردند درخصوص مخابرات بود که امکانات نمی‌دهد، گران می‌دهد، فضا نمی‌دهد و... . ما جلسات متعددی با این شرکت‌های اینترنتی و مخابرات به‌صورت مشترک برگزار کردیم که منجر به تدوین آییننامه تعاملی شماره 97 شد و ما آییننامه را نوشتیم و مطرح کردیم تا بخشی از مشکلات حل شود. اگر آییننامه تعاملی بین PAPها و مخابرت اجرا شود، آییننامه خوبی است. برای اجرای این آییننامه هم چندین جلسه برگزار کردیم، خوشبختانه در مراحل تصحیح آن هم نظر PAPها و هم نظر شرکت مخابرات را گرفتیم اما ظاهرا در اجرا برخی مشکلات وجود دارد.
آیا برای اجرا به شرکت‌های مخابرات استانی ابلاغ شده است؟
اعلام کرده‌اند که ابلاغ کرده‌اند اما عملی نمی‌شود. ما هم به دنبال اجرای کامل آن هستیم. در آخرین جلسه‌ای که برگزار شد بنا بود کارتابل مشترکی دسترسی PAPها، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و شرکت مخابرات ایران را کنترل کند. درخواست‌های هر یک از طرفین طبق آییننامه و زمانبندی‌های آن مشخص می‌شود و قابل کنترل است که چه کسی تخلف کرده است. در هر صورت ما درحال پیگیری هستیم که اجرا شود. در راستای بازار رقابتی، ما به دنبال همین هستیم، یک بازاری شکل گرفته است. بالاخره اپراتورهای کوچکی وجود دارند و مخابرات هم خصوصی شده است. شکل‌گیری رقابت سالم در این بخش نیاز به مقرراتی دارد که قابل اجرا باشند تا عملیاتی شوند. گرچه شاید با چند قانون و مقررات هنوز به بازار رقابتی نرسیده‌ایم اما ما به دنبال اجرای مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات هستیم.
از موضوعاتی که موضع مشخص رگولاتوری را به‌صورت شفاف اعلام نکرده، سقف مشترکین اپراتورهای تلفن همراه است. آیا اصلا هر دو اپراتور تلفن همراه کشور سقف مشترک دارند؟ اگر دارند، چرا به این سقف قایل شده‌اید؟ در بازار رقابتی که نباید چنین چیزی وجود داشته باشد.
چون بازار هنوز رقابتی نشده است. این سقف برای اپراتورها لازم است تا زمانی که بازار به رقابت کامل برسد. درحال حاضر بازار رقابتی نشده است ضمن اینکه اپراتور سوم هم شروع به فعالیت نکرده است تا به آن مرحله که سقف باز باشد، برسیم. استنباط من این است که آنچه در پروانه اپراتور دوم آمده بود، تعهدات‌اش متناسب با تعداد شماره تعیین شده در طرح تجاری باشد. استدلال من این است که اگر بنا باشد سقف مشترکین اپراتورها افزایش یابد، حداقل باید تعهدات آنها نیز متناسب با افزایش مشترکین منطقی باشد.
شما گفتید برای هر دو اپراتور سقف قایل هستید. اما هم همراه اول و هم ایرانسل بیش از تعداد سیم‌کارت‌های قید شده در پروانه‌شان واگذار کرده‌اند که اگر هم واگذار نکنند، دوباره شاهد بوجود آمدن بازار سیاه برای سیم‌کارت در کشور خواهیم بود. در این میان تناقض وجود دارد.
سقف در نظر گرفته شده برای سیم‌کارت‌های فعال اپراتورها است. رگولاتوری به گونه‌ای عمل خواهد کرد که ضمن رعایت مقررات و مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات شکل بازار سیاه هم ایجاد نشود.
آیا ایرانسل قبول کرده است که تعهداتش را افزایش دهد؟
بله و در کنار آن تقریبا تقبل کرده است کل کشور مثل جاده‌های اصلی و فرعی را هم تحت پوشش شبکه خود قرار دهد.
کنسرسیوم مجری خدمات ارتباطی روستایی (USO) مشخص شده، چه زمانی اجرای پروژه شروع می‌شود؟
درحال اجرا شدن است.
یعنی اجرا را شروع کردند؟
بله، از 550 نقطه، نقاطی که به پیمانکار اعلام شده بود، اجرای تعدادی از آن قطعی شده بود، یعنی از نـظر اجـرا مشـکلی نداشت و حدود 250 تا 260 نقطه ظرف 10-15 روز آینده راه‌اندازی می‌شوند. مابقی در حال نهایی شدن لیست‌ها هستند.
